Yazınızı kontrol ederken sesli okumanın yararları

Yazınızı sesli okumanın (reading aloud) bazı yararları vardır. Bu kapsamda üç alternatif var: Yazının ham halini kendinize okumak, arkadaşınızın size okumasını sağlamak veya metin okuma programı ya da uygulamasına okutmak.

Neden sesli okuma?

Öyle kişiler var ki yazma ve okuma deneyimleri dinleme ve konuşmanın çok çok ötesinde. Sesli okunduğunda beyin duyduğu bilgiyi ilk defa duyuyor gibi algılar ve kendi yazdığınızı sanki daha önce hiç görmemiş gibi olursunuz.

Dinleyici konumundakiler fikirleri mantık sırasına koymak için bir kağıda ihtiyaç duyar. Akışı anlamak ya da bi bilgiyi bulmak için yazıyı dinlerken sayfaları bir ileri bir geri çevirme şansımız olmaz. Sesli okunduğunda bilgi sırasını değiştirmeniz gerektiğini anlar ya da açıklamada bazı boşluklar olduğunu farkedersiniz. Dinleyiciler yazıyı anlamak için bir düşünceden diğerine geçişler yapmaları gerekir. Yazınızı okurken bir konudan diğerine aşırı hızlı geçtiğiniz yerleri dinlerken yakalabilirsiniz. 

Ayrıca tümcelerinizdeki hatalar kulağınıza takılır. Bazen bir sözcüğü atlarsınız, bazen kopyala yapıştır yaparken metni birbirine karıştırırsınız, bazen de gramer hatası yaparsınız. Bu tip hataların sayfa üzerinde görülmesi zordur. Ancak hatalı tümcelerin kulağı tırmalayacağı muhakkaktır. Hatta en güçlü proofreading tekniklerin birisi de sesli okumadır.

Bazen tümceler gramer olarak hatalı olmayabilir ancak bi yerlerde hala bi gariplik vardır: ya çok uzun, ya çok muğlak, ya da çok fazla tekrar vardır. Bu gibi kusurları kulağımız çoğu zaman kolayca yakalar. Yazınızı dinlemek anlatım biçiminin doğruluğu konusunda da size bi fikir verir. Çok mu biçimsel geldi size? Yoksa aksine çok mu karşılıklı sohbet havasında veya günlük dilde yazılmış? Duygu ve düşüncenizi okuyucuya geçirebiliyor musunuz? Bazen de kelimelerinizi duymak yarattığınız etkiyi daha gerçekçi bir şekilde değerlendirmenizi sağlar. Dinlemek sizde okuyucunun satırlar arasında hareket ediyormuş hissi uyandırır.

Sesli okurken uygulayabileceğiniz stratejiler neler olabilir?

Sesli okumanın pek çok yararı olduğu kadar bir kısım zorlukları da mevcuttur. Bi tanesi yazıyı nasıl okuduğunuz önemlidir. Kolaycı yaklaşıp da çabuk çabuk okursanız veya beyninizin bir balerin gibi hataların üzerinden atlayıp geçmesine, eksik sözcüklerin boşluklarını doldurmasına ve daha siz farkına varmadan ufak ufak düzeltmeler yapmasına müsaade ederseniz pek bi yararını göremezsiniz. Kağıtta ne yazıyorsa aynen okumazsanız yazınızın özüne inemezsiniz. Aşağıda size etkili sesli okuma stratejilerine yer verilmektedir:

• ·    Çıktı üzerinden çalışmaya gayret edin. Bu sayede kulağınızı tırmalayan noktaları işaretleyip buraya geri dönebilirsiniz.
• ·    Okurken parmağınızı kağıt üzerinde gezdirerek her sözcüğe ayrı ayrı dokunun. Bu sizin odaklanmanızı ve bişey atlamamanızı sağlar.
• ·    Ne yavaş ne de hızlı, orta düzeyde okumaya çalışın.
• ·    Proofreading yapıyorsanız her defasında tek tümce okumayı deneyin, sondan başa doğru incelemenizi yapın. Bu da sizin tartışma konunuzun akışından çok her tümcenin yapısı üzerinde yoğunlaşmanıza yardımcı olur.
• ·    Sadece ve sadece çalıştığın bölüm, hatta tümcede kalın, orada herşeyin üzerinden geçin, öteki kısımlardansa tamamen soyutlanın, dağılıp kaybolmayın.

Önemli bir başka stratejide yazınızı arkadaşınıza sesli okutup dinlemektir. Kağıtta ne yazıyorsa atlamadan eklemeden aynen okuması gerektiğini söyleyin. Takıldığı veya daldığını anladığınız yerlerde dikkat kesilin. Arkadaşınız okurken çıktı üzerinde kısa kısa notlar almaya devam edin. Bu çalışmayı yapmak için aynı ortamda olmanıza da gerek yok. Bir nüshasını epostayla yollayabilir ve arkadaşınızdan size telefonda okumasını isteyebilirsiniz.

Teknolojinin ne gibi katkıları olabilir?

Kaldı ki arkadaşınızın zamanını almanız da gerekmez. Bir sürü elektronik ortamda metinden okuma aplikasyonları ve internet tabanlı programlar sayesinde bilgisayar, akıllı telefon, tablet ya da e-kitap okuyucusuna da okutmanız mümkündür. Bunun bir yararı da hiçbir hatanın atlanmadığından emin olursunuz. Üstelik istediğiniz yerden başlatıp istediğiniz yerde durdurabilir, hatta bir paragrafı zibilyon kez okutabilirsiniz.

Bu araçları denemek isterseniz ücretsiz okuyucular mevcuttur. Yine Microsoft Word’de bir metin okuyucu da yüklüdür. Android ve iOS telefonları da metin okuma özelliğine sahip gelmektedir. Bunun için Ayarlar’dan Erişilebilirlik kısmına gitmeniz yeterlidir. Windows veya Mac bilgisayarlarda da engellilere yönelik bu gibi özelliklerden yararlanabilirsiniz.

Eğer bu iş özel tasarlanmış bir yazılım arıyorsanız da arama motoruna “metin okuma” veya “metin okuyucu” yazarak bulabilirsiniz. Size en uygun okuyucu bulabilmeniz için aklınızdan çıkarmayacağınız özellikler aşağıda açıklanmaktadır:

·         Ses kalitesi ve ses seçenekleri: Kaç adet ses seçeneği var ve bu sesler ne kadar mekanik veya insan sesine ne kadar yakın?

·         Denetim: Konuşmacının okuma hızını ve ses perdesini, başlama ve bitiş noktalarını ayarlayabiliyor musunuz? Durdurma düğmesi var mı? gibi.

·         Uygulanabilirlik: Metnin dosya formatını bir ses dosyasına dönüştürüp indirebiliyor ve telefonunuzda veya müzik çalarınızda dinleyebiliyor musunuz?

·         Metin İşleme: Program her sözcüğü okurken renklendiriyor mu? Bu özellik Türkçeyi sonradan öğrenmiş olanlar veya okuma/yazma engeli bulunanlara destek sağlar. Kopyala yapıştır için yeni bir pencere açmanız gerekiyor mu yoksa program bilgisayar uygulamasında (Word ya da Powerpoint) doğrudan çalışıyor mu veyahut sadece ekrandan okumaya mı izin veriyor?

·         Hız: Tek seferde kaç sayfa ya da sözcük sese çevrilebiliyor? Dönüştürme ne kadar hızlı gerçekleşiyor?

·         Program türü: Programı kullanırken çevrim-içi olmanız gerekiyor mu yoksa yükledikten sonra çevrim-dışı da çalıştırabiliyor musunuz?

Mekanik sesler gittikçe daha da iyi oluyor. Tabi tamamiyle insan sesi gibi olması düşünülemez. Bunlardan sevdiğiniz bir ses bulabilirseniz vurgulamasına ve hızına alışmanız mümkün.

Bu uygulama size çok mu saçma geldi…

Sesli okuma ya da bir başkasının okuduğunu dinleme alışana kadar sizi zorlayabilir ama denemekten vazgeçmeyin. Yazılarınızı ne kadar hızlı düzelttiğinize siz bile  inanamayacaksınız!

* https://writingcenter.unc.edu/tips-and-tools/reading-aloud/